Çocuklarda Uyku Düzeni

Çocuklar genellikle uyumayı sevmezler, uyumamak için çaba sarf ederler. Küçük bir çocuk için uyku ve ölüm kavramları benzerdir. Oysa erken çocukluk döneminde, bebek ve çocukların gelişiminde uyku çok önemlidir. Bebeklik döneminin en büyük zorluklarından biri de, bebeğin uyku düzenidir. İlk aylarda bebekler sıkça uyanmaktadırlar, 1 yaşın sonuna doğru ise nedensiz (herhangi bir sağlık nedeni olmaksızın) gece uyanmaları devam ediyorsa çocuk uyandıktan sonra çocuğa nasıl müdahalede bulunulduğunun fark edilmesi önemlidir. Ebeveyn yaklaşımı (abartılı sevgi göstermek, oyun oynamak, anne babanın çocuğu yatağına alması) çocuğun gece uyanmalarını pekiştirebilir. İlk 6 altı aydan sonra çocuğun oyun, dinlenme, beslenme saatlerinin gündüze çekilmesi önemlidir. Bebeklik döneminde uyku düzeni sağlamak, ileriki dönmelerde yaşanabilecek sorunların daha kolay atlatılmasını sağlayacaktır.

Çocuğun Yaşına Göre Uyku Gereksinimi Ne Kadardır?

Çocuğun yaşına göre uykuya gereksinimi değişmektedir. Özellikle ilkokul öncesi çocuklarda uykunun önemi daha da fazladır. 3-5 yaşında bir çocuk için 13-14 saat iken, 6-8 yaşındaki bir çocuk için 10-12 saattir.

Çocuğa düzenli uyku alışkanlığının kazandırılması önemlidir. 4-5 aylıktan başlayarak çocuğun aynı yerde ve saatte yatırılması uyku alışkanlığını kazanılmasını kolaylaştıracaktır. Uyku alışkanlığının kazanılması iki yıldan daha uzun bir süreyi kapsamaktadır. Anne babanın kararlı tutum sergilemesi bu alışkanlığın kazanılmasına yardımcı olacaktır.

Çocuklarda Uyku Problemleri

“Çocuğun Uyku Uyumak İstememesinin Birtakım Nedenleri Olabilir”

• Kontrol ihtiyacı: Anne babasının baskıcı tutumuna karşı olarak çocuk uyku uymayı reddedebilir.
• Erken dönemde anne babanın tutumu: Uyku ortamının, saatlerinin sürekli değişmesi, çocuğun kaygısını arttırabilir. Düzensizlik ileriki yaşlardaki uyku alışkanlıklarını etkileyebilir.
• Annenin yetersizliği veya yokluğu: Bebeğin taleplerini anlayamayan veya bebeğin talepleri karşısında yetersiz kalan, ruhsal sorun yaşayan annenin tutumları da bebeğin uyku alışkanlığını etkileyebilir.
• İlgi çekme isteği
• Aile içi şiddet, anne-baba kavgaları: Anne-baba kavgaları çocukta travma etkisi yaratarak korkulara yol açarak uyku sorununa sebep olabilir.
• Karanlık korkusu: Çocuğun hayal gücü çok güçlüdür. Hayali arkadaşlar, ürkütücü senaryolar kurabilir. Çocuk gerçek ve fantezi arasındaki farkı ayırt edemeyebilir. Yatağın altından canavar çıkacağını, karanlıkta bir şeylerin üstüne doğru geldiğini, kötü insanların onu kaçıracağını söyleyerek uyumaya direnebilir.
• Kabuslar: 2-5 yaş arasında çocuklarda görülebilir. Çocuk çoğu zaman kabus gördüğünde uyanmaz, uyandığında kabus gördüğünü anımsar, ancak anlatamaz, tanımlayamaz. Çocuklar kötü rüyalar, kabuslar görmemek için de uyumaya direnç gösterirler.
• Gece Terörü 5-12 yaş arasındaki çocuklarda daha sık görülmektedir. Çocuk gecenin ilerleyen saatinde ağlayarak uyanmaktadır. Nefes almasında sıklaşma, aşırı derecede terleme, büyük bir korku hali, görülmektedir. Ancak sorulduğunda hiçbir şey hatırlamamaktadır. Bu durumun birçok nedeni olabilir. İstenmeyen, korkutan, kaygılandıran bir durum yaşamış olabilir.
• Özellikle 5-15 yaş çocukları arasında uykuda yataktan kalkma yürüme durumuna sıklıkla rastlanmaktadır.
• Fiziksel duygusal ihtiyaçlarının karşılanmaması
• Çocuğun bir hastalığının olması: Çocuğun baş ettiği herhangi hastalık veya ilaç tedavisi görüyor olması da uyku düzenini etkileyebilmektedir.

Çocuklarda Uyku Bozukluğu ve Öneriler

Uyku Alışkanlığının Kazandırılması İle İlgili Öneriler

Uyku alışkanlığının kazandırılması için anne babanın fikir birliği önemlidir. Anne baba kararlı ve tutarlı olmalıdır. Çocuk başlangıçta uyumak istemeyebilir, tek başına yatmak istemeyebilir. Bu, beklenen bir süreçtir. Bu durum karşısında anne baba paniğe kapılmamalı, kararlı bir duruş sergilemelidir.

Ailenin yaşam düzenine de uygun olarak çocuğun tutarlı bir uyku saatinin olması önemlidir. Bu uyku saati eve gelen misafirler ve yapılan ziyaretlerde mümkün olduğu kadar değişmemelidir. Bebekler uyku düzeni konusunda anne babalarını model alırlar. Anne babası geç saatte uyuyan bir bebek bir süre sonra durumu algılayınca anne babasını model alarak geç uyuma eğilimi gösterebilir. Çocuk uyku saatinde odasına götürülmelidir. Uykuya dalıncaya kadar çocuğa masal ve hikâyeler anlatılması, rahatlatan bir müzik dinletilmesi uykusunun gelmesini kolaylaştırır. Bunun yanı sıra, çocuğu yatağa yatırdıktan sonra günü ile ilgili sohbet etmek çocuğa rahatlatıcı gelebilir. Çocuğun yatmadan önce hareketli oyunlar oynamaması, duygusal gerginlik yaşamaması önemlidir. Ilık bir banyo, loş sessiz bir oda çocuğun rahatlamasına yardımcı olabilir.

Çocuğun fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarının karşılanması uykuya dalmasını kolaylaştıracaktır. Çocukla kaliteli zaman geçirmek tüm alışkanlıkların kazandırılmasında olduğu gibi uyku alışkanlığını kazandırılmasında da önemlidir.

Çocuğun Kendi Odasında Uyuması

Çocuğun kendi yatağında uyuması, yalnız başına uyuması bir zaman alabilir. Bu sürede, öncelikle kendi başında uyumasına alıştırmak (anne babayı görememe kaygısı ile uyumakta direniyorsa, kısa aralıklarla onun odasına gidip ona bakacağınızı söylemek uykuya geçişini kolaylaştırabilir). Bir gece anne babanın yanında yatıyorsa diğer gece kendi başına yatmasına teşvik etmek, anne babanın yanına geldiğinde anne babanın çocuğu yatağına geri götürmesi, uyandığında çocuğun kendisini odasında ve yatağında bulması önemlidir. 2 yaşından sonra da çocuk annesi ile yatıyorsa, burada asıl problem çocuğun annesine bağımlı olmasıdır. Bu durumun çözümlenmesi çocuğun ilerde yaşayabileceği sorunların önüne geçilmesi açısından önemlidir.

Uyumak istememesinin nedenlerini araştırmak (korku, yorgunluk, enerji, anne babayı görme isteği vb.), bu nedenlere yönelik çözümler oluşturmak önemlidir. Örneğin, çocuk kötü rüyalar gördüğünü uymak istemediğini söylediğinde, bir süre yanında kalmak veya sevdiği bir oyuncağını vermek çocuğu kaygısının azalmasına yardımcı olabilir.

DOÇ. DR. ADNAN ÇOBAN

PSİKİYATRİST-PSİKOTERAPİST