Emeklilik Ruhsal Hastalıklar Açısından Bir Risk

Emeklilik hayatın önemli kırılma noktalarından biridir. Bu döneme geçişte bir takım ruhsal sorunlar yaşanabilmektedir. Bunların birçoğu adapte olmayı engelleyen etkenlerden dolayı gelişir.

Emekliliğe Adaptasyonu Zorlaştıran Etkenler

Yaşlılık Takıntısı

Bazı insanlar emekliliği yaşlılığa geçiş gibi değerlendirirler. Halbuki emeklilik sadece aktif çalışma hayatının değişmesidir. Birçok insan emeklilik sonrası çalışmaya devam edebilmektedir. Kimi ek bir iş yapmakta, kimi kendisine özel meşguliyet alanları yaratmakta, kimisi de ailesiyle ve yakın çevresiyle vakit geçirmeyi tercih etmektedir. Emekliliğe geçişi yaşlılık olarak nitelendirenler çok daha çabuk demoralize olup depresyona girebilmektedirler.

Kültürel Faktörler

Doğu toplumlarındaki sosyal destek, komşuluk, aile ve arkadaşlık bağları emeklilik sonrası adaptasyonu kolaylaştırıcı mahiyettedir. Yalnızlığın ve bireyselliğin hüküm sürdüğü batı toplumlarında bu yüzden emeklilik daha çetin geçmektedir. O yüzden batı toplumlarında emeklilik yaşı doğu toplumlarındakine göre çok daha geçtir. Buna ekonomik etkenlerin yanında bu kültürel faktörler de etkendir.

Emeklilik Sonrası Aile Tutumu

Bizim toplumumuzda ev hanımları erkeği evde istemez. Bir hastam üst düzey yönetici olarak çalıştıktan sonra emekli olmuştu. İlk günlerde evde müthiş bir ilgi ve ikramla karşılanmış. Ancak bir müddet sonra eşi elektrik süpürgesiyle temizlik yaparken ayağını dürtmeye başlamıştı. Bu tutum yüzünden kendini kötü hissetmiş ve depresyona girmişti. Evdekilerin emekli olmuş bir insana anlayışla yaklaşmaları, onlarla empati kurarak duygularına ortak olmaları son derece önemlidir.

İşi Bir Güç Unsuru Olarak Algılamak

Ataerkil toplumlarda çalışmak ve bir işe sahip olmak aynı zamanda bir güçlülük göstergesidir. İşine ve çalışmaya aşırı güç atfeden bireylerde emeklilik sonrası güçsüzlük, güçten düşme, iktidarını kaybetme gibi düşünceler belirir. Bu da ruhsal sıkıntılara zemin hazırlar.

Sorun Emeklilik Değil Hedefsizlik

Yıllarca çalışmış insanların sabah kalktıklarında yapacak bir şeylerinin olmaması kötü bir duygudur. Eğer emeklinin hayatında hedefleri yoksa sıkıntı başlar. İnsanı emeklilik değil herhangi bir hedefinin olmaması bunalıma sokar.

En çok Hangi Ruhsal Sorunlar Görülür?

Depresyon

Emeklilikte görülen en önemli psikiyatrik bozukluktur. Mutsuzluk, içe kapanma, dalgınlık, sinirlilik, uykusuzluk, halsizlik ve enerji azlığı şeklinde kendini gösterir. Depresyona giren emeklilerde alınganlık, sözleri ve tavırları yanlış anlama çok sık görülür. Bir an önce tedavi edilmesi son derece önemlidir. Tedavi edilmeyenlerde intihar riski yüksektir.

Yalnızlık ve Gelecek Korkusu

Emeklilik sonrası ruhsal sıkıntılardan biri de korku ve kaygılardır. Kişide yalnız kalma ve ölüm korkusu baş gösterebilir. Bu korkular bazı emeklilerde istenmeyen yanlış ilişkilere sebebiyet verebilir. Bir danışanımda emeklilik sonrası yalnız kalma korkusu gelişmişti. Bu korku kendisine uymayan bir hanımla evlenmesine ve yakın çevresiyle ilişkilerinin bozulmasına yol açmıştı. Yalnızlık korkusu bazen kendisini panik ataklarla gösterir. Yalnız kalırsam, bakıma muhtaç hale gelirsem, huzur evine düşersem, yakınlarım beni terk ederse, açlıktan ölürsem gibi korkular panik ataklara sebep olabilmektedir.

Neler Yapılmalı?

Aslında emeklilik sonrası sorunlar bireysel olduğu kadar toplumsaldır da. Devletin bu konuda bir emekliliğe adaptasyon çalışması yapması son derece faydalı olur. Ancak bireysel anlamda depresif bir durum söz konusuysa psikiyatrik destek gerekir. Çünkü emeklilik sonrası yaşanan depresyon ve ruhsal sorunlar Alzheimer ve tıbbi hastalıkların oluşmasına zemin hazırlamaktadır.

DOÇ. DR. ADNAN ÇOBAN

PSİKİYATRİST-PSİKOTERAPİST