Kim Korkar Uçmaktan: Uçuş Korkusu

Korku insanda bir dereceye kadar var olması gereken bir duygudur. Bizi bazı tehlikelerden korur. Ancak bazı korkular şiddetli olabilir ve hayatımızı kısıtlayabilir. Bunlardan biri de uçuş korkusudur. Özellikle sık seyahat etmesi gereken iş adamları, bilim adamları için çok kısıtlayıcıdır. Bu yüzden iş görüşmelerine gidemeyen, çok kazançlı işleri kaybetmek zorunda kalan yüzlerce iş adamı vardır. İş adamlarının haricinde dünyayı gezmek, dolaşmak isteyen ama sırf uçak korkusundan gidemeyen bireyler de vardır. Hâsılı yaşam kalitesini azaltan bir korkudur uçuş korkusu.

Uçuş Korkusunda Neler Yaşanır?

Kişilerde kendilerinin de hatırlamadıkları olumsuz çocukluk yaşantıları ve travmaları sebep olabilmektedir. Eğer biyolojik bir yatkınlık da varsa bu olayların yarattığı şartlanmalar kişiyi uçuş fobisine götürür. Uçağa binildiği zaman çarpıntı, titreme, soğuk terleme, nefes almada zorluk, kaslarda gerginlik, baş dönmesi, mide bulantısı gibi korku belirtileri başlar. Bunlar aşırı adrenalin salgılamasından kaynaklanır. Kişide “ya uçakta kalp krizi geçirirse, ya bir şey olur da müdahale edilemezse, ya düşersek” gibi kaygı düşünceleri belirir. Kişi ya bu sıkıntıya katlanıp uçuşa devam eder, ya uçaktan iner ya da bir daha uçağa binmez.

Tedavide Neler Yapılabiliyor?

Uçuşla İlgili Genel Bilgiler

Uçuşun Sanıldığı Kadar Tehlikeli Olmadığını Bilmek Gerekir

Sivil Havacılığın gelişmeye başladığı yıllarda gerek teknik yetersizlikler gerekse uçuş prosedürlerinin geliştirilememiş olması istenmeyen kazalara sebep olmuş ve insanların zihinlerinde uçakla yolculuğun çok riskli olduğu gibi bir şartlanma meydana gelmiştir. Hâlbuki bir kişinin yolda yürürken başına kiremit düşüp ölme ihtimali uçakla seyahat ederken ölme ihtimalinden çok daha yüksektir. İstatistikler de bunu desteklemektedir. Uçuşla ölme riski dört buçuk milyonda bir, trenle seksen binde bir, otoyolda on dört binde bir, yürürken iki buçuk milyonda bir. Gördüğünüz gibi en düşük ölüm oranı uçakla seyahatte.

Uçuşla ilgili yanlış inanışlardan biri de her uçak kazasının mutlak ölümle sonuçlanmasıdır. Uçak kazalarının %25’inde hiçbir can kaybı yaşanmamıştır. Kazaların %60’ındaysa yolcuların büyük bir kısmı hayatta kalmıştır.

Uçakların Donanımı Son Derece Geliştirilmiştir

Son yıllarda üretilen uçaklar, pilotun problemli durumları görmemesini neredeyse imkânsız hale getirmiştir. Her türlü acil durumlarda riski en aza indirecek şekilde dizayn edilmiş ve donatılmışlardır.

Pilotlar Son Derece Tecrübeli

Sivil Havacılık Otoriteleri pilot eğitiminde, her havacılık şirketinin uymakla mükellef olduğu bir eğitim programı oluşturmuştur. Ayrıca uçuş süresince yapılacak işlemlerin hepsini standart kurallara bağlamıştır. Bütün pilotlar ve kabin memurları bu standartlara uygun hareket etmek zorundadır. Pilot eğitiminin mükemmel ve uçuş ekibinin deneyimli olması uçaklardaki teknolojik gelişime eklenince kaza riski çok daha aşağılara inmektedir.

Tek Seansta Korkusundan Kurtulanlar Var

Korkuya sebep olan olumsuz şartlanmaları tespit edip gidermeye yönelik terapi programları uygulanır. EMDR gibi yöntemler, bilinçdışında yüklü olan olumsuz yaşantıların tespit edilmesi ve bu yaşantılara karşı duyarsızlaştırılması konusunda son derece etkindir. EFT gibi uçuşa özel stres yönetimi çalışmaları bazen bir seanslık bir uygulamadan sonra bile düzelmeyi sağlayabilmektedir.

o an hava açlığı ve ölüm korkusuyla ayağa kalkıp kokpitin dışına çıkma, kokpitin camlarını açmak isteme, sürekli gezinme, yerinde duramama gibi kontrolsüz davranışlar sergileyebilir. Böyle bir durumun kokpit içinde ve uçuş ekibinde nasıl bir durum yaratacağını tahmin etmişsinizdir. İlk yapılması gereken şey kişiyi stabilize etmeye çalışıp en yakın havalimanına iniş isteğinde bulunmaktır. Çünkü panik atağın ne kadar süreceği belli olmaz.

1. Panik bozukluğunun yaratacağı bir başka sorun da kişide uzak ülkelere uçma ve havada olma korkusunun gelişmesidir. Bu korkuların altında “ya panik beni havada yakalarsa” düşüncesidir. O yüzden bir pilotun bu tür korkuları yaşaması absürt karşılanmamalıdır. “Pilotlar havadan korkmaz” tarzında bir yaklaşım bilimsel değildir. Beyin kimyası bozulan bir kişide panik bozukluğu gelişir. Velev ki bu kişi pilot olsun.   
2. Panik bozukluğu pilotun dikkat, konsantrasyon ve bellek fonksiyonlarını zayıflatır. Hata potansiyelini artırır.

Panik Atakta İlk Yardım

Bir panik atağının üstesinden gelmek için ilk anda şu uygulamalar yapılabilir:

1. Kişiye derin nefes aldırabilmek panikte etkilidir. Panik esnasında sık, ama yüzeysel nefes alma söz konudur. Bir iki defa derin nefes almayı başarabilmek bile süreyi kısaltabilir
2. Her pilotun panik atağı olmasa bile korku veya kaygısını dindirecek bir hayalinin olması çok önemlidir. Kendinizi iyi, rahat, emniyette, huzurlu hissettiğiniz bir ortam belirleyin. Bunu hayal ederek zihninize yerleştirin. Umarım hiç yaşamazsınız, ama yaşarsanız daha önce belirlediğiniz bu güvenli yeri hayal etmeye çalışın. “İmajinasyon tekniği” adını verdiğimiz bu yöntem çokça işe yaramaktadır
3. Panik atağı geldiğinde “yanlış alarm” örneğini hatırlayın. Kendinize “bu bir yanlış alarm, öleceğim veya kalp krizi geçireceğim bir durum yok, bu birazdan bitecek” telkinini yapın
4. Güvendiğiniz, inandığınız, sizin iyi olmanızı isteyen veya sizin iyi olmasını istediğiniz birini gözünüzün önüne getirin. Onunla birlikte olduğunuzu, sizi yüreklendirdiğini düşünün.
5. Panik atağı esnasında kaslar aşırı kasılır, deri ısısı düşer. Kasları gevşetici masaj ve deriyi ovalama paniğin çabuk sönmesine yardımcı olur

Panik Bozukluğunun Tedavisi

Panik bozukluğu bir kimyasal bozulma sonrasında oluştuğu için geçici olarak ilaç kullanılması gerekmektedir. FAA’in onay verdiği ilaçların yanında panik atağa sebep olan geçmiş travmatik olaylara, günlük tetikleyicilere duyarsızlaştırmayı sağlayan EMDR gibi terapi yöntemleri kısa sürede ve kalıcı çözümler elde edilmesini sağlar. Beraberinde gevşeme teknikleri, solunum egzersizleri, EFT gibi yöntemler stres hormonlarının seviyesini düşürerek paniğin şiddetini ve sıklığını azaltabilmektedir. 
Hepinize sağlıklı günler, emniyetli uçuşlar diliyorum.

DOÇ. DR. ADNAN ÇOBAN

PSİKİYATRİST-PSİKOTERAPİST