Menopoz

Bu dönem her ne kadar 45–55 yaş aralığında başlasa da, başlamadan 2–6 yıl öncesine kadar belirtilerinin görülmesi mümkündür. Menopoza giriş sırasında vücut, hormonal değişiklikler sebebiyle bazı semptomlar göstermeye başlar;

Her kadın bu dönemi farklı düzeyde yaşar, bazı kadınlarda hiç belirti yok iken (%20), bazı kadınlar hafif semptomlar (%60), bazı kadınlar ise ciddi semptomlar (%20) yaşarlar.

Neden Menopoz Yaşarız?

• Kadınlar, yumurtalıklarında milyonlarca fonksiyonel yumurta ile dünyaya gelirler.
• Yaşamımızdaki üretken zamanlarımız süresince, 400–500 tane yumurtamız adet gördüğümüz zamanlar salınır.
• 35–40 yaşlarına gelindiğinde ise, yumurtalığımızda kalmış olan yumurtaların oranı hızla düşer ve tamamen kesilene kadar adet düzensizliği başlar.
• Kadın vücudunda, kadınlık hormonu olarak bilinen östrojenler yumurtalıkların etrafındaki hücrelerde bulunur. Yumurta sayımız düştükçe ve daha fazla fonksiyon sağlayamadıkça östrojen hormonunun miktarı da düşmeye başlar. Bu durumda, vücuttaki hormonlar hızlı bir şekilde yükselip düşme eğilimi gösterirler.

Menopoz Döneminde Kadınlar Ne Yaşarlar?

Menopoz dönemi bir hastalık değil, fizyolojik bir oluşumdur ve her kadın hayatının bir döneminde bu sürece girer. Menopoz döneminde yaşanılan hormonal ve fiziksel değişimler kadının yaşam kalitesini belli oranda azaltır.

Menopoz ve Ruhsal Sorunlar

Menopoz döneminde kadın hormonal, ruhsal, fiziksel ve toplumsal değişiklikler yaşar. Bu dönem kadının orta yaş dönemine denk gelmekte ve hayatının 1/3’ünü kapsamaktadır.

Menapoz ve Depresyon

“Uyuyamıyorum… Hiçbir şey yapmak istemiyorum… Cinsel yönden isteksizim”

Menapoz dönemi bir kadın için biyolojik olduğu kadar ruhsal değişimlere de sebep olur. Birçok kadın ileriki yaşlarda cinsel istek azlığı, uykusuzluk, baş ağrısı, ateş basması, titreme, terleme gibi şikayetler yaşar. Şikayetlerin bir çoğu hormon düzenleyicilerle kontrol altına alınabilir. Ancak bazı kadınlarda derin ruhsal yaralanmalara da sebebiyet verir. Nitekim yapılan araştırmalar menapozda depresyon riskinin üç kat arttığını ortaya koymuştur. O yüzden menapoz döneminde psikiyatri uzmanı ile iletişimde olunması, olası bir depresyonun önceden tespit edilip giderilmesi açısından önemlidir.

“Beni hiç kimse anlamıyor… Kendimi yalnız hissediyorum”

Menopoz dönemi kadının yaşlanma sürecinde başladığından, eş ve arkadaş kayıpları bu döneme rastlayabilir. Kadın bu dönemde emeklilik, çocuğunun evden ayrılması ve kendi özgürlüğünü ilan etmesi, ebeveynlerinin yaşlanması ve bakımı gibi durumlarla karşı karşıya kalabilir. Özellikle de çocukların büyümesi ve kendi sorumluluklarını kendilerinin almaya başlaması kadında belli oranda kaygıya sebep olabilir. Kadın bu olguyu kendisinin en çok desteğe ihtiyaç duyduğu dönemde yalnız bırakılması olarak algılayabilir. Yapılan bazı araştırmalardaki bulgulara göre, geç doğurmuş kişilerin çocuklarının ergenlik ve büyüme döneminin menopoz dönemine denk gelmesi kadında çok daha fazla ruhsal sıkıntıya yol açabileceği yönündedir.

Mutsuzluk ve Alınganlık

“Kimse bana değer vermiyor… Ben çirkinim… Yaşlanıyorum… Bütün çekiciliğimi kaybettim”

Kadın menopoz döneminde değişen hormon seviyelerine bağlı olarak belirli fiziksel değişimlere uğrar. Bu değişimler arasında vücut şeklinin değişmesi ve kilo alımı, kemik erimesi yer alabilir. Kadın o dönemde yaşadığı sıkıntıların beraberinde kendini çirkin, değersiz ve çekiciliğini kaybetmiş olarak görmeye başlayabilir. Bu gibi durumlarda sürekli bir mutsuzluk başlar. Ayrıca özgüveni eksilen kadın her şeye alınmaya başlayabilir.

Menopoz ve Kişilik

Menopoz döneminde yaşanılan ruhsal sorunlar ayrıca kadının kişilik özelliklerine bağlı olarak da gelişir. Kadın eğer menopozdan önceki dönemde kendine çok değer veren, fiziksel görünüşe çok önem veren bir kadın ise, menopoz dönemi kişiyi daha derinden etkileyebilir.

Menapoz ve Kadının Beden Algısı

“Bütün çekiciliğimi kaybettim… Kimse bana eskisi gibi değer vermeyecek…”

Menopoz döneminde kadınlar artık cazip olmadıklarını düşünürler ve yetersizlik duygusu yaşayabilirler. İnsanların kendisine eskisi gibi değer vermeyeceğini düşünürler. Kendi hayatlarından yüksek beklentisi olan kadınları menopoz daha çok etkileyebilir. Menopoz orta yaş dönemine geldiğinden bazı kadınlar için iş yaşamında kariyerlerinin doruk noktasına denk gelebilir. Eğer kadın veya içinde bulunduğu toplum iş hayatında fiziksel güzelliğe çok önem veriyor ise, kendisini artık çekici olmayan ve değersiz gören kadın kaygıya düşebilir hatta bu olgu depresyona yol açabilir.

Menopoz ve Evlilik

“Eşim beni anlamıyor, bana destek olmuyor….”

Menopoz döneminde yaşanan ruhsal değişiklikler kadının evliliğini veya ilişkilerini de etkiler. Bu dönemde kadınlar, çocukların okuması veya evlenmesi gibi evden ayrılma sebeplerinden dolayı eşleriyle yalnız kalma imkânı bulurlar. Bu sebeple, kadının o dönemdeki alınganlığı, stresi, mutsuzluğu eşini de etkiler. Kadının kendine olan tatminsizliği ve özgüveni bir süre sonra bu durumu anlayamamakta olan eşi zorlar ve evlilik sıkıntılı bir sürece girebilir.

Menopoz ve Cinsellik

“Ben eksiğim… Eşim beni artık istemiyor… Değersizim…”

Menopoz döneminde kadınlar, kendilerini eksik hissedip artık tam bir kadın olamadıkları yönünde düşüncelere kapılabilirler. Artık eskisi kadar çekici olmadıklarını düşünürler, bu sebeple de kişisel bakımlarında azalmalar görülebilir. Bu dönemde ayrıca cinselliğin eskisi kadar tatminkâr olmayacağı düşünülür. Fakat düşünülenin aksine menopoz dönemi cinsel isteği tek başına azaltmaz. Kadının o dönemdeki ruh hali içinde bulunduğu atmosferi de büyük ölçüde etkiler. Kadının artık değerli olmadığı yönündeki düşünceleri cinsel isteksizliğin en önemli nedenleri arasındadır. Çünkü kadın, kendini değersiz hissettikçe eşinin veya partnerinin de artık onu istemeyeceği yönünde inançlar geliştirir. Düşünülenin aksine menopoz dönemindeki hormonal değişim cinsel ilişki sırasında salgılanması gereken vücut sıvısının az miktarda salgılanması sebebiyle ağrılı bir birleşmenin olmasına sebebiyet verir. Azalan hormon seviyesi bu dönemde hormon tedavileri ile büyük ölçüde giderilir. Fakat bu dönemde oluşan en büyük problem kadının ruhsal sağlığıdır ve kişi mutlaka bir uzmandan destek almalıdır.

Menopozun Mali Boyutu

Menopoz dönemi maddiyat açısından da önem taşır. Menopozda görülecek olan hormon tedavileri, psikolojik terapiler ve ilaçlar kişinin maddiyatını etkiler. Kişinin bu dönemde iş yerindeki devamsızlığı veya iş yerindeki verimsizliği ise menopoz döneminin toplumsal açıdan maddi boyutunu etkiler.

Tedavi(Biz Neler Yapıyoruz?)

Bu dönemde hormonal değişiklik ile ilgili olarak yapılacak ilaç tedavisinin yanı sıra ruhsal sorunları çözme çok büyük önem taşır. Kadın daha önceki dönemde hiç alışık olmadığı bir durumu kabullenmek zorunda kalır ve artık yaşamının geri kalanını bu olguya göre düzenlemelidir. Bu dönemde oluşacak ruhsal sorunlar için kişi mutlaka uzman bir hekime danışmalıdır. EMDR yöntemi ile kişinin yeni hayatını olumlu karşılaması için adaptasyon ve uyum çalışmaları yapılır, bu dönemde geliştirilen yanlış inanışlar çözümlenir. Sonuç olarak kadının eski yaşam standartlarını geri kazanmasının sağlanması amaçlanır.

“Kadının hayatının 1/3’ünü kapsayan ve normal gelişen menopoz dışında gelişebilen iki menopoz türü de erken menopoz ve cerrahi menopoz’dur. Bu iki tür menopoz kadını hem ruhsal sağlığı açısından etkiler hem de travmatik etkilere yol açabilir.”

Erken Menapoz

“Ben şimdi ne yapacağım… Bu çok erken… Artık hiçbir şeyden zevk almıyorum… Mutlu olamıyorum… İşe gitmek, evde yemek yapmak hiçbir şey istemiyorum”

Yapılan araştırmalara göre normal bir menopoz döneminin başlangıcı ortalama 51 yaş olarak bulunmuştur. Bazı kadınlar bazı nedenlerden dolayı (genetik, stres, hastalık, kullanılan ilaçlar) 40 yaşından önce menopoza girme eğilimi gösterirler. Böyle durumlarda doktorlar kişinin gerçekten menopoza girip girmediğini anlamak için bazı testler yapar bu sebeple uzun süreli adet düzensizliklerinde ve adet kesilmelerinde bir doktor tarafından görülmek son derece önemlidir.

Erken Menapoz Nedeni STRES

Ani stres veya uzun süre stres altında kalan kadınlarda erken menapoz görülebilir. Strese maruz kalan kadınlarda hormonal bozukluklar ve adet düzensizlikleri baş gösterebilir. Önce geçici bir durum olan stresin uzun sürmesi, depresyon ve kaygı bozukluğu gibi ciddi psikiyatrik tablolara dönüştüğünde geri dönüşümsüz menapoz gelişebilmektedir.

Erken Menopoz ve Ruh Sağlığı

Erken menapoza giren kadın normal gelişen menapoz dönemindeki kadın ile aynı hisleri paylaşır fakat erken menapoza giren kadın hayatının çok daha erken zamanında kendini değersiz görmeye başlar ve özgüvenini kaybeder. Normal gelişen menapozda kadın orta yaşlarında iken erken menapoz çok daha erken yaşlarda başlayabilir. Bu dönem idealleri olan, çocukları daha gelişmekte olan ve bir kariyere sahip olan kadın için zorlayıcı bir dönem olur. Bu sebeple, erken menapoz kadın üzerinde Travmatik bir etki bırakabilir. İş performansı düşebilir, annelik ve eş olmak konusunda isteksizlik duyabilir, cinsel tatminsizlik yaşayabilir, veya genel olarak hayata karşı tüm isteğini kaybedebilir.

Cerrahi Menapoz

“Bir daha bebek sahibi olamayacağım…”

Cerrahi menapoz, erken menapoz gibi beklenmedik bir anda oluşur. Kişiye bir hastalık sebebi ile cerrahi müdahale yapılır ve rahim alınır. Bu durum, normal menapoz döneminden farklıdır. Normal menapoza giren kadınlarda östrojen seviyesi azalır fakat overler sağlam kalır ve androjenleri salgılamayı sürdürürler. Cerrahi menapozda ise overler de fonksiyonlarını yitirirler, bunun sonucunda ise tamamlayıcı bir tedavi şart koşulur.

Cerrahi Müdahale ve Ruh Sağlığı

Erken menapozda olduğu gibi kişi daha genç yaşlarında iken menapozla yüzleşmek zorunda kalır. Aynı zamanda kadın, cerrahi müdahaleyi gerektirecek rahatsızlığı hakkında da endişe duyar. Tüm bu stres faktörleri birleşince kişide travmatik etki oluşabilir.

Tedavi(Biz Neler Yapıyoruz?)

Normal gelişen menopoz sürecinde olduğu gibi erken menopoz ve cerrahi menopoz süreçlerinde de tamamlayıcı tedaviler uygulanmalıdır. Menapoz ne türde olursa olsun her kadının yaşayacağı ve geri döndürülemez bir olgudur. Bu sebeple, kadının öncelikle bu sürece adaptasyonu sağlanmalıdır.

DOÇ. DR. ADNAN ÇOBAN

PSİKİYATRİST-PSİKOTERAPİST