Takıntılı Kişilik ve Obsesif Kompülsif Kişilik Bozukluğu

Takıntılı kişilik ve obsesif kompülsif kişilik bozukluğu, insan hayatında günlük yaşamı etkileyecek kadar yer alan ruhsal bir hastalıktır. OKB yaygın bir ruhsal bozukluktur. Günlük hayatta etrafımızda temizlik hastası olarak adlandırdığımız kişiler de bir OKB hastası olabilir.

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedir?

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) tekrarlayan, zorlayıcı ve anksiyeteye neden olan düşünceler içerir. Bunları önlemek için kişi sürekli tekrarlayıcı davranışlarda bulunur.

OKB'li kişilerde obsesif düşünceler ve kompulsif davranışlar, genellikle kişinin kaygı, korku veya stresle başa çıkma mekanizmalarıdır. Bu durumda kişi bu davranışları göstererek kendi duygusal düzenlemesini gerçekleştirir.

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Belirtileri Nelerdir?

Obsesif kompülsif bozukluk semptomları, kişiden kişiye değişebilir ve zaman zaman artabilir veya azalabilir. Ancak, semptomlar devam ederse ve kişinin günlük işlevselliğini olumsuz etkiliyorsa, profesyonel yardım almak önemlidir.

Kişinin istem dışı olarak zihnine yerleşen ve kontrol edilemeyen endişe verici, rahatsız edici düşünceler yani obsesyon belirtileri; kirlenme korkusu, başkasına zarar vermekten korkmak, hata yapmak ve rezil olmaktan korkma, düzen ve simetri takıntısı

Kişinin obsesif düşüncelerini azaltmak veya önlemek için yapmak zorunda hissettiği tekrarlayan davranışlar yani kompülsiyon belirtileri; el sıkışmamak, elleri sürekli yıkamak, belli cümleleri ya da sayıları tekrarlamak, ütü, ocak gibi eşyaları sürekli kontrol etme

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Tanısı Nasıl Konur?

Obsesif kompülsif bozukluk tanısı kişinin gösterdiği semptomların günlük yaşamını etkileyecek hale geldiği zaman fark edilebilir. Ruhsal bir hastalık sayıldığı için bir psikolog veya psikiyatri OKB tanısı koyabilir.

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Tipleri Nelerdir?

Obsesif kompülsif bozukluk (OKB) tipleri 5’e ayrılır. Her OKB tipinin belirtileri ve semptomları farklıdır ve her kişi farklı semptomlar yaşayabilir.

Obsesif kompulsif kişilik dünyada en çok görülen kişiliktir. Bu kişilik aşırı kontrol, aşırı düzen ve aşırı kuralcılık üzerine bina edilmiştir. Kontrol edemeyecekleri durumlarda aşırı kaygı yaşarlar, hırçınlaşırlar ve mümkün olduğu kadar bu tür durumlardan kaçınırlar. İş konusunda çok hassas ve kuralcı olduklarından çok başarılı olabilirler. Ancak eşleriyle veya beraber kaldıkları insanlarla geçinmeyi başaramazlar. Bu tip insanlarla yaşamak dayanılması güç bir işkenceye dönüşür. Birçok evlilik bu yüzden sona erer, birçok kişi sırf bu tip bir patron veya yönetici yüzünden işinden ayrılır. Hayatı bu denli etkileyen takıntılı kişiliğin özelliklerine bir göz atalım:

Bulaşma ve Temizlik: Kişi bulaşıcı hastalıklara karşı aşırı duyarlılık gösterirler ve bu nedenle sürekli ellerini yıkamak, evlerini temizlemek veya belirli yiyecekleri yemekten kaçınmak gibi tekrarlayan davranışlar sergilerler.

Kuşku ve Kontrol: Kişiler, belirli bir olayın gerçekleşip gerçekleşmediği konusunda aşırı kuşkulu olabilirler. Örneğin, kapının kilitli olup olmadığından sürekli emin olmak, fırın veya sobayı sık sık kontrol etmek gibi tekrarlayan davranışlar sergilerler.

Cinsel OKB: Bu işiler, cinsel içerikli obsesif düşünceler ve takıntılar yaşarlar. Bu düşünceler, kişinin kendisi veya başkaları hakkında olabilir ve kişinin cinsel yönelimine veya değer yargılarına uygun olmayabilir. Kişi bu düşünceleri bastırmak için tekrarlayan davranışlar sergileyebilir.

Tekrar Etme: Kişi bu durumda yaptığı şeyleri sürekli sayma ihtiyacı duyar. Mesela yerleri 3 kere silmek, kapıyı 3 kere kilitlemek gibi davranışlarda bulunur.

Sayma: Kişi etrafında gördüğü nesneleri sayma eğilimindedir. Yolda yürürken arabaları, ağaçları sayabilir.

Simetri ve Düzen: Bu kişiler, nesnelerin veya eşyaların simetri ve düzgünlük içinde olmasını gerektirecek şekilde aşırı derecede takıntılı olabilirler.

Titiz ve Kuralcıdırlar: Her şeyin bir kural çerçevesinde yapılmasını isterler. Kurallarını sorgulatmazlar ve mutlaka uyulmasını beklerler. Aşırı titizdirler. Kurallara uyulmadığında sinirlenirler, endişe ve kaygı yaşarlar.

Siyah-beyaz düşünürler: Onlar için orta yol yoktur. ‘Ya hep ya hiç’ mantığına göre hareket ederler. Bir iş ya dört dörtlük olacak ya da hiç olmayacaktır.

Mükemmeliyetçidirler: Ne kendilerinde ne de başkalarında hataya tahammül edemezler. Her şey tam olsun isterler. Hata karşısında aşırı öfkelenirler.

Sinirlidirler: Günlük hayatta bazen işler yolunda gitmeyebilir, ufak tefek aksaklıklar mutlaka olur. Ancak bu kişiler için olağan hatalar ve aksaklıklar bile tahammül edilemezdir. O yüzden çok basit olayları aşırı tepkiyle karşılarlar.

Kendilerine de kızarlar: Kendilerini de sıkça eleştirirler. Kendilerine de kızarlar. Hata yapmamak için çok tedbir alırlar. Bu tedbir onları kaygıya ve korkuya sürükler. Mesela sosyal fobik kişilerin birçoğu obsesif kişilik özelliklerine sahiptir. Topluluk önünde hata yapmaktan ve eleştirilmekten korktukları için kaygı yaşarlar.

Bu kişiler güne mağlup başlarlar: Aşırı kuralcılık ve kafada sürekli plan ve program yapma bu kişilerin bireysel stres yüklerini artırır. Bu yüzden günlük hayatlarında hiçbir sorun yaşamasalar bile sırf bu kişilik özelliklerinden dolayı stres yüklenirler. Yani güne eksiyle başlarlar.

Detaycıdırlar ve aşırı mantık yürütürler: Her konu ile ilgili detaylı ve mantıklı açıklamaları vardır. Mantıkları detaylar üzerine kuruludur. Duygusal olaylara dahi mantıkla yaklaşırlar. Bu yüzden dışarıdan soğuk ve mesafeli olarak algılanırlar. Çoğunlukla öyledirler de.

Belirsizliğe tahammül edemezler: Belirsizliği birçok kişi sevmez, ancak bu kişiler hiç sevmezler. Onlar için belirsizlik korkunç bir durumdur. Kafalarının içindeki kuralları, hataya karşı aşırı tahammülsüzlükleri aslında belirsizliği ortadan kaldırmak ve belirli, sürpriz olmayan, rutin durumları yaratma çabalarının bir sonucudur.

Erteleme Huyları Vardır: Bir işi mükemmel bir şekilde yapamayacaklarına kanaat getirdiklerinde işi yapmama veya erteleme yönüne gidebilirler. Mesela öğrenciyse dersleri çalışansa işleri erteler. Birçok öğrencinin ders çalışma sorununun altında bu mükemmeliyetçi düşünce yatar.

Takıntıları vardır: Bu kişilerde özellikle kontrol takıntılarına çok rastlanır. Hata olmaması için işlerini defalarca kontrol ederler. Bu da gereksiz zaman kayıplarına ve işleri zamanında yetiştirememeye yol açar.

Bu Kişiler Ne Yapmalılar?

Bu bir kişilik sorunu olduğu için mutlaka bir uzmandan yardım alınmalıdır. Uzman kişinin aşırı hassa olduğu konuları normalleştirme konusunda yardımcı olur. Eğer yardım almazlarsa kalp, karaciğer, böbrek, mide, bağırsak, hipertansiyon ve şeker hastalığı açısından büyük risk taşırlar. Bu kişilerde korkular, depresyon, kaygı bozukluğu gibi ruhsal sorunlar da sıkça görülür

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Obsesif Kompulsif Bozukluğun (OKB) tedavisi, belirtilerin şiddetine ve kişinin durumuna göre farklılık gösterebilir. OKB tedavisi için genellikle ilaçlar veya psikoterapi kullanılır. Her ikisinin de kullanıldığı durumlar olabilir.

İlaç tedavisinde kullanılan antidepresanlar, beyindeki serotonin seviyesini artırarak OKB belirtilerini hafifletir.

OKB tedavisinde bilişsel davranışçı terapi, en yaygın kullanılan psikoterapi türüdür. Terapide kişinin bu düşüncelerle nasıl başa çıkacağı ve davranışlarını nasıl kontrol edeceği öğrenilir. Stres yönetimi teknikleri, yoga, meditasyon gibi rahatlama yöntemleri de ek olarak yardımcı olabilir.

Obsesif kompülsif bozukluk tedavisinde amaç kişinin düşünce ve davranışlarını hafifleterek günlük yaşamını iyileştirmektir.

DOÇ. DR. ADNAN ÇOBAN

PSİKİYATRİST-PSİKOTERAPİST