Özel Öğrenme Güçlüğü

Özel Öğrenme Güçlüğü - Özgül Öğrenme Güçlüğü - Öğrenme Bozukluğu

Öncelikle Özgül Öğrenme Güçlüğü normal ve normalden zeki çocukların yaşadığı, tedavisi mümkün bir durumdur. Öğrenme sorunları 0-6 yaş grubunda da gözlemlenebilir ancak tam bir anlamlandırmanın olabilmesi için çocuğun okuma-yazma etkinliklerine başlamasını beklemek gerekir. Özel öğrenme bozukluğu, bir zeka sorunu değildir ve doğru tanı konulması için duyusal organlarda organik bir bozukluğun kesinlikle olmaması gerekir. Her özel öğrenme güçlüğü gösteren çocuğun özellikleri birbirinden farklıdır. Bu çocukların yeterli zeka düzeyinde olduklarını, konuşma, bedensel gelişim özellikleri veya ifade etme becerileri konusunda hiçbir farklılık olmadığını, öğreniyor göründüklerini ancak hiçbir şeyi kavrayamadıklarını ifade edebiliriz.

Özel öğrenme güçlüğünün 3 türü vardır:

1. Disleksi okuma sorunları,
2. Disgrafi yazma sorunları
3. Diskalkuli matematik sorunlarıdır.

Özel öğrenme güçlüğü çeken çocukların, uyaranları beyindeki ilgili alanlarda algılamalarında sorun vardır. Bu sorunlar çeşitli alanlarda gözlemlenebilir.

Görsel Algı Sorunları

Çocuk gördüğü şeyin şekil ve pozisyonunu algılamada güçlük çekebilir. Harfleri ters ya da dönmüş olarak algılayabilir. Örneğin b-p, 3-5 6-9, gibi harf ve rakamları ters çevirir. Sözcükleri ters çevirebilir, koç- çok gibi. Bu güçlükler çocuk okula başladığında fark edilir Okul öncesinde şekil, çizgi, pozisyon algılama olgunluğu henüz yerleşmemiş olabilir. Okula başladıklarında bu olgunluğa ulaşmış sayılırlar. Birinci sınıf acemilik dönemidir. İkinci sınıfın birinci döneminden itibaren bu sorunların görülmemesi gerekir.

Bir bütünün önemli olan bir parçasına odaklaşmada zorluklar şekil-zemin algısı ile ilgilidir. Okuma da yine şekil-zemin ilişkisi ile ilgilidir. Çünkü okuma söz dizilerine odaklaşmayı, soldan sağa ilerlemeyi ve satır satır izlemeyi gerektirir. Bu alanda sorunu olan çocuklar okumada atlama, satır tekrarlama, sözcük atlama türünden hatalar yaparlar.

Uzaklık-derinlik-boyut algısında sorun varsa, çocuk derinliği kestiremediği için eşyalar çarpar sandalyeden düşer. Açık alanda oynarken mekandaki pozisyonlarını algılamada, sağı-solu ayırt etmede güçlük çeker. Top yakalamak, ip atlamak, yap-boz yerleştirmek, çekiç kullanmak bu problemi olan çocukların zorlandıkları işlerdir.

İşitsel Algı Sorunları

İşitsel algı bozukluğu da iki şekilde görülür.

Duyulan sesleri yanlış algılayabilir. Benzer sesler arasındaki farkı ayırt etmeye bağlı güçlüğü olan çocuklar sesleri birbirine karıştırabilirler. Örneğin; soba yerine sopa, kova yerine kofa, bavul yerine davul gibi. Aynı anda işitilen farklı seslerden birine odaklanma güçlüğü olarak tanımlanan ikinci durumda ise, çocuk farklı seslerin figür zemin ayrımını yapmakta güçlük çekebilir. Uzun komutlar verildiğinde bir kısmını duyamadığı için yapmayabilir.

Dokunsal Algı Sorunları

Bu sorunu olan çocuklar gözleri kapalı iken dokunma duyusu yardımıyla eline verilen nesneleri tanımlaması istendiğinde tanımlayamaz. Beyne giden bilgi kaydedilince anlaşılması gerekir. Bunun için üç aşama tanımlanmaktadır. Sıraya koyma, soyutlama ve organizasyon. Bu aşamalardan geçen bilgi bütünleşir. Özel öğrenme güçlüğü olan çocuklarda bu aşamaların birinde ya da tümünde sorunlar söz konusudur.

Sıraya koyma’da sorun varsa, dilediği hikayeyi anlatması istendiğinde başını-sonunu karıştırır. Örneğin, cumadan sonraki gün sorulduğunda bilemez, ancak pazartesinden itibaren sayarak bulabilir.

Soyutlama sorunu, özel öğrenme güçlüğü olan çocuklarda sıklıkla gözlenmez. Çünkü soyutlama temel zihinsel bir işlemdir. Bu alandaki sorunlar daha çok MR sonuçları ile belirlenebilir.

Organizasyon önce edinilen bilgilerle yeni kazanılan bilgilerin bağlantılarının oluşturularak gruplanmasını ve organizasyonunu kapsar. Ödevlerin unutulması, zamanın iyi kullanılmaması, defterin, odanın, masanın düzensizlikleri organizasyon bozukluğuna işaret etmektedir.

Gelen bilgi beyinde kaydedilir, yorumlanır ve daha sonra kullanılmak üzere bellekte depolanır. Özel öğrenme güçlüğünde daha çok kısa süreli bellek sorunları görülür. Bu çocuklarda genellikle kısa süreli işitsel-görsel bellek sorunları ortaya çıkar.

Öğrenilen bilgiler, sözcüklerle (dille) ya da kas faaliyetleri ile (yazma-çizme, jest ve mimikler) ifade edilirler. Özel öğrenme güçlüğü olan çocuklar bu alanlarda güçlük yaşayabilirler. Dil alanında; kendini ifadede, kendiliğinden konuşma başlatmada, soru yöneltildiğinde uygun yanıtı verebilmede güçlükleri olabilir. Anne-baba ve öğretmeni şaşırtan, soru sorulduğunda bloke olan çocuğun spontan konuşmaya başladıktan sonra gayet akıcı bir şekilde düşüncesini ifade edebilmesidir. Sakarlık sık rastlanan bir belirtidir. Düğme ilikleme, makas kullanma, çatal –kaşık kullanma, kalem tutma, resim yapma becerilerinde zorlanabilirler. Ayrıca ya hızlı ve bozuk yazarlar ya da çok yavaş yazarlar.

Özel Öğrenme Güçlüğünün Belirtileri

• Okumayı öğrenmede gecikme, okuma hızının düşüklüğü, yanlış okuma ve okuduğunu anlayamama söz konusudur.
• Okurken satır atlama, yerini kaybetme görülür.
• Harflerin sırasını karıştırır. (için-çini vb.
• Yazmayı öğrenmede gecikme, yazı yazmaya karşı isteksizlik ve görsel sembolleri karıştırma vardır. (b-d, ı-i, m-n, 6-9 gibi)
• Sözcükleri ters çevirir.
• Sözlü-yazılı ifadelerde güçlükler vardır. Dikkat ve konsantrasyon güçlükleri sıklıkla gözlemlenir.
• Gün, ay, yıl gibi zaman kavramlarını karıştırabilir.
• Gördüğü şeyi yanlış algılamada, uzaklığı ve derinliği algılamada mekanı algılamada, sağı-solu ve yönleri ayırt etmede sorunlar dikkati çeker.
• Sıraya koymada ve organize etmede sorunları olabilir.
• Öyküleri duyduğu gibi anlatamaz. Başını, ortasını, sonunu karıştırır
• Saati, çarpım tablosunu öğrenmede güçlükleri olur.
• Arkadaş ilişkilerinde uyum sorunları yaşayabilir.
• Bazen de akademik başarısızlıklarını örtmek için farklı davranışlar göstererek, şamatacı, dersi kaynatmaya çalışan, dikkati çeken bir çocuklar olabilirler.
• Öfke nöbetleri ya da içe kapanma görülebilir.
• Kavramları öğrenmede güçlük vardır.
• İpuçlarını değerlendirmede yavaşlık görülebilir.

Ayrıca Özel Öğrenme Güçlüğü’ne Bağlı Olarak

• Düşük benlik saygısı
• Sosyal becerilerde eksiklik
• Okulu terk etme davranışı
• Ders çalışmaktan yoğun kaçınma
• Yetişkinlikte işsizlik ve uyum güçlükleri
• Konuşma gelişiminde gecikme
• Genel koordinasyon bozukluğu görülebilir.

Çocuğun yaşadığı başarısızlık ve hayal kırklığı sonucunda, Özel Öğrenme Güçlüğü’ne sıklıkla duygusal, sosyal ve aile içi sorunlar da eşlik eder.

Özel Öğrenme Güçlüğünün Tedavisi

Özel öğrenme güçlüğü olan çocukların yaşıtlarından ve sınıf düzeylerinden farklılıklarının nesnel ölçümlerle saptanarak erken tanı ve tedaviye ulaşılması gerekmektedir. Özel öğrenme güçlüğünün tedavisi eğitimdir. Bu eğitim okulda verilen eğitimden farklıdır. Çocuk normal okulda eğitimine devam ederken bireysel ya da grup halinde özel bir eğitime alınır.

Eğitimleri, görsel-işitsel algılarının geliştirilmesini, dikkat, bellek ve ardışıklık yeteneklerinin artırılmasını, motor koordinasyon becerilerinin geliştirilmesini içermektedir. Ayrıca dinleme, konuşma, okuma-yazma (dil) becerilerinin, kavram ve düşünme süreçlerinin geliştirilmesinin desteklenmesi de bu süreç eğitimi içerisinde yer almaktadır. Ayrıca fonetik (ses bilgisi) farkındalığın artırılması, dil, konuşma, okuma-yazma becerilerinin geliştirilmesi, kavram ve dil süreçlerinin gelişiminin desteklenmesi bu eğitim içinde yer almalı, algıları destekleyici ya da iyileştirici bu çalışmalar yapılmalıdır.

Özel öğrenme güçlüğünü tamamen ortadan kaldıracak bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Ancak bu sorunun yanı sıra aşırı hareketlilik, dikkat eksikliği, depresyon gibi psikiyatrik bozukluklar eşlik ediyorsa ilaç tedavisi düşünülmelidir.

DOÇ. DR. ADNAN ÇOBAN

PSİKİYATRİST-PSİKOTERAPİST