Şizofreni Dikkati Bozar mı?

Dikkat, bireyin çevreden gelen ya da istemli olarak yöneldiği uyaranlara karşı uyanık olabilme, onlara odaklanabilme, onları kendi amacına uygun bir şekilde seçebilme ve bunu yeterli süre sürdürebilme becerisidir. Dikkat, beynin anahtar işlevidir ve bilgi işleme süreçleri açısından kritik öneme sahiptir. Şizofrenide sürekli dikkat gerektiren durumlarda, dikkati sürdürme ve kavrama hızında azalma, tepki vermede de yavaşlama gözlenmiştir. Dikkati sürdürebilme becerisinin (vijilans) bozulması, şizofrenili hastaların sosyal konuşmalarını, tedavi, terapi veya işle ilgili önemli yönergeleri takip edebilmelerini, kitap okumak veya televizyon izlemek gibi günlük aktiviteleri yerine getirebilmelerini zorlaştırır.

Dahası şizofrenili bireylerde dikkat eksikliği yaşayan diğer insanlarda olduğu gibi yapılan en basit bir işten bile kolayca sıkılma, yapmaya çalışılan işin çok çabuk bırakılmasına, yapamam, başaramam, istemiyorum, bu iş mantıksız gibi negatif bilişler üreterek sorumluluktan kaçmaya ve doğal olarak hiçbir işte sebat edememeye sebep olur. Bu, şizofrenide özellikle planlama, organizasyon ve eyleme geçme gibi yönetsel faaliyetlerde, düşünce, muhakeme, bellek ve öğrenme gibi bilişsel işlevlerde bozulmanın en önemli sebeplerindendir.

Şizofrenide Bellek ve Öğrenme Bozuklukları Nelerdir?

Bellek işlevleri bilginin kaydedilmesi, depolanması ve geri çağırılmasından oluşur. Şizofrenide beceri ve motor hareketleri öğrenme yeteneğini ifade eden işlemsel bellek, çevresel ve kişisel olayları hatırlama, gün içinde planlanan şeylerin tamamlanıp tamamlanmadığının hatırlanmasını sağlayan epizodik bellek, sözel bilgileri öğrenme ve hatırlamayla ilgili sözel bellek, daha önceden görülen görsel uyarıcıları, biçim, ayrıntı, konum ya da diğer önemli özellikleriyle görsel olarak hatırlayabilme yetisi olarak tanımlanan görsel bellekte bozulmalar görülür.

Kelimelerin kodlanması sol prefrontal kortekste, bilginin kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe aktarımı da hipokampusta gerçekleşir. Soyut şekillerin kodlanmasının yapıldığı yer sağ prefrontal korteks, yüz ve soyut şekillerin kodlanmasının ve hatırlanmasının gerçekleştiği yer ise sağ temporal bölgedir. Şizofrenili hastalarda bu bölgelerdeki işlev sorunları bilginin üretilmesini ve akılda tutulmasını, bu da öğrenmeyi bozar. Öğrenmenin bozulması da çok ciddi bellek sorunlarına yol açar. Çünkü uzun bellek materyalinin kaydedilmesinde ve işlemlenmesinde en etkili unsur öğrenmedir.

Şizofreni Yürütücü İşlevleri Bozar mı?

Yürütücü işlevler kavramsallaştırma, problem çözme, zihinsel esneklik, yaratıcılık, karar verme, planlama, organize etme, uygulama (icra), bozucu etkiye karşı koyabilme, tepki ketlemesi yapabilme (irade) ve denetleme gibi çok geniş bir alanı tanımlar. Şizofrenideki yürütücü işlev bozuklukları direkt etkiden ziyade genel bir entellektüel bozulmayla ilişkili bulunmuştur. Şizofrenili hastalar yürütücü işlev testlerinden (Stroop gibi), muhakeme ve problem çözme testlerinden (Winconsin Kart Eşleme Testi gibi) düşük puan alırlar. Motive edici yöntemlerle problem çözmeye yönelik rehabilitasyon çalışmaları bu testlerdeki performansı artırmaktadır.

Şizofrenide Bilgi İşlem Hızı Nasıl etkilenir?

Şizofrenili hastaların Wechsler Erişkin Zeka Testi gibi bilgiyi hızla işleme ile ilgili test performansları düşüktür. Bu şizofrenide günlük yaşam aktivitelerini, iş hayatını ve bağımsız yaşama becerisini etkilemektedir.

Şizofrenide Sözel Akıcılık Bozulur mu?

Sözel akıcılık bir kişinin belirli bir harfle başlayan kelimeleri 60 saniye içinde sayabildiği kadar sayma becerisidir. Semantik akıcılık ise belirli bir kategoride bulunan kelimeleri üretebilme becerisidir. Şizofrenili hastaların sağlıklı kontrollere göre yalnızca az kelime üretmekle kalmadıkları; aynı zamanda sebze yerine meyve ismi vermek gibi uygunsuz bir kategoriden örnekler de verebildikleri gözlenmiştir.

Şizofrenide Yakın Bellek/Çalışma Belleği Nasıldır?

Çalışma belleği kısa süreli belleğin bir işlevidir; kapasitesi sınırlıdır ancak 6-7 kadar bilgiyi saklayabilir. Yakın veya kısa süreli bellek olarak da bilinen çalışma belleği, ihtiyaç duyulduğunda bilgilerin akılda tutulduğu ve uzun süreli depolama için işleme sokulmak üzere transfer edildiği işlemlerin tümüdür. Şizofrenide bozulmuş olan dikkat, planlama, bellek ve zeka ile çalışma belleği arasında güçlü bir ilişki vardır. Dolayısıyla çalışma belleğinde görülen bozulma, bellek kaydından ziyade yürütücü işlevlerdeki bozulmayla ilişkilidir.

Şizofrenide Sosyal Biliş ve Zihin Teorisi Nedir?

Şizofrenide sosyal biliş zihin teorisi becerileri ile sosyal algılama kapasitesini ifade eder. Zihin teorisi (Theory of Mind=ToM), başkalarının niyetini algılayabilme ve zihinsel durumunu kavrayabilme yeteneğidir. Şizofrenili hastalar zihin teorisi ile ilgili testlerde düşük performans gösterir ve yüz ifadelerini tanımakta zorlanırlar. Şizofrenide özellikle negatif duyguları ve korkuyu tanıma becerileri de bozuktur. Klinik açıdan kötü gidişata sahip ilk epizod psikoz hastaları bütün sosyal biliş alanlarında belirgin zorluk yaşar.

Yapılan araştırmalar şizofrenide bilişsel işlevler ile genel işlevsellik arasında yakın bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur. O yüzden bilişsel belirtilerin tanınması, değerlendirilmesi, takip edilmesi ve tedavi protokolü içinde yer alması şizofrenideki genel işlevselliğin artırılması açısından büyük öneme sahiptir.